Een gezonde leefstijl is belangrijk om gezond te blijven en verkleint de kans op chronische aandoeningen, zoals hart- en vaatziekten en diabetes. Kunnen we leefstijl ook inzetten als ‘medicijn’? Om dit te achterhalen, is meer klinisch medisch onderzoek nodig naar de rol van leefstijl in gezondheid.
De grote rol van leefstijl bij ziekte en gezondheid
Onze samenleving staat voor de uitdaging om leefstijlgerelateerde ziektelast te verminderen. In Nederland hebben zo’n acht miljoen mensen één of meer chronische, niet-overdraagbare aandoeningen. Een ongezonde leefstijl is verantwoordelijk voor tussen de 45 en 70 procent van de totale ziektelast.
Daarom zet ZonMw in op kennisontwikkeling rond preventie, inclusief leefstijl. Daarnaast is het belangrijk om uit te zoeken of we leefstijlinterventies niet alleen preventief maar ook curatief kunnen inzetten. Wat is hun mogelijke rol bij de behandeling van chronische aandoeningen als hart-, vaat- en nierziekten en diabetes? Hoe kunnen mensen die kampen met leefstijlgerelateerde aandoeningen hun medicatie minderen of daar zelfs helemaal vanaf komen? Zijn ingrijpende behandelingen zo in de toekomst af te schalen of misschien wel helemaal te voorkomen?
Toenemend bewijs voor effectiviteit van leefstijlinterventies
Naar antwoorden op dergelijke vragen zoeken negen projecten gericht op leefstijlgeneeskunde in het gelijknamige ZonMw-programma, waar translatie onderdeel van is. Voor de effectiviteit van leefstijlinterventies bij chronische aandoeningen is toenemend bewijs en er is voldoende wetenschappelijke onderbouwing om serieus aan de slag te gaan met leefstijl. Maar bij welke patiënten kan dit succesvol zijn?
Voorbeelden van onderzoek hiernaar zijn een studie naar mindfulness in de behandeling van inflammatoire darmziekten, een leefstijlinterventieprogramma voor kinderen met psychische stoornissen en een vergelijkende studie naar leefstijlbehandeling tegenover standaardbehandeling bij angina pectoris. Elk project richt zich op een combinatie van minimaal twee leefstijlfactoren: voeding, bewegen, slaap, stress, roken of alcohol.
Inbedden leefstijl als multidisciplinaire uitdaging
Binnen de translationele programma’s van ZonMw is het aandeel van onderzoek naar de rol van leefstijl relatief klein. Gehonoreerde projecten hebben zich vooral beziggehouden met het inzetten van leefstijlinterventies als ‘medicijn’.
Het onderzoek is bedoeld om inzicht te krijgen in de randvoorwaarden en succesfactoren voor een succesvolle implementatie van leefstijlgeneeskunde. Onderdeel van de vraagstelling is ook de benodigde gedragsverandering bij (zorg)professionals.
Dat laatste is relevant omdat het serieus inbedden van medische aspecten in leefstijlinterventies per definitie een multidisciplinaire aangelegenheid is. Dat vraagt onder meer om een verbreding van de inzet van leefstijl in de zorgpraktijk. Zodat niet alleen de paramedici met leefstijl werken, maar dat we er ook een heuse medische issue van weten te maken.
Auteur: Marc van Bijsterveldt
‘We kunnen gezondheidswinst behalen
door leefstijl in een medisch perspectief te plaatsen’
Prof. dr. Gerjan Navis
Internist-nefroloog UMCG en
hoogleraar Voeding in de geneeskunde Rijksuniversiteit Groningen
‘Voedingswetenschap en geneeskunde kunnen veel meer samenwerken. Samen vormen ze een dreamteam. En het is zelfs breder: er is veel gezondheidswinst te behalen als we leefstijl in een medisch perspectief plaatsen.
Wageningen University & Research heeft geen medische faculteit. Daaraan zie je dat voedingswetenschappen en geneeskunde uit elkaar zijn gegroeid. Terwijl voeding en gezondheid ooit juist sterk verbonden waren. Blader maar eens door een oud leerboek van de vroegere huishoudschool, voorloper van de opleiding diëtetiek.
Als je systematisch meet wat een patiënt aan voedingsstoffen binnenkrijgt – dat blijkt standaard slechter dan je denkt – zie je wat er nog te winnen is. We zullen moeten bouwen aan een stevige kennisinfrastructuur, zoals die voor geneesmiddelenonderzoek al bestaat. Dan kunnen we geïntegreerd leefstijlmanagement wetenschappelijk langs de meetlat leggen.
In het geneeskundecurriculum zit leefstijlgeneeskunde nog niet als basisvak. Maar als ik zie dat ik op een willekeurige vrijdag ruim 170 studenten - in hun eigen vrije tijd - in een webinar mag verwelkomen, weet ik dat er toekomst in zit.’