De juiste therapie voor de juiste patiënt, op het juiste moment en tót het juiste moment. Dat is in één zin de inzet van personalised medicine. Ofwel: zorg op maat voor elke individuele patiënt, met een optimaal resultaat, een minimum aan bijwerkingen, tegen minimale kosten en zo dicht mogelijk bij huis.
Toepassen van nieuwe kennis over diagnostiek en behandeling
Om personalised medicine mogelijk te maken, is veel fundamenteel en translationeel onderzoek nodig. De ontwikkelingen op dat terrein gaan razendsnel. De uitdaging is om alle nieuwe kennis over diagnostiek en behandeling goed te verbinden en doelmatig toe te passen in de praktijk.
De translationele ZonMw-programma’s werken hierin nauw samen met andere initiatieven. Bijvoorbeeld het onderzoeksprogramma Personalised Medicine, onderdeel van het ZonMw-programma Goed Gebruik Geneesmiddelen. Dit onderzoeksprogramma werkt aan een goede infrastructuur voor wetenschap en praktijk, waardoor kennis uit onderzoek sneller beschikbaar komt voor behandelaar en patiënt. In het programma lopen inmiddels 30 projecten.
Verfijnen van kennis over ziekteprocessen en interventies
Een ander belangrijk initiatief is de route Personalised medicine, onderdeel van de Nationale Wetenschapsagenda (NWA). Betere zorg voor het groeiend aantal patiënten met chronische aandoeningen vraagt om een andere kijk op ziekten, patiënten en data. Niet de grootste gemene deler telt, maar juist de verschillen tussen patiënten. Daarop goed zicht krijgen vergt enorme hoeveelheden gegevens. Door verschillende databronnen met elkaar te combineren, kunnen fundamentele onderzoekers samen met translationele onderzoekers, clinici, epidemiologen en bedrijven de kennis over ziekteprocessen en interventies verfijnen.
In de Kennisagenda Personalised Medicine staan zeventien thema’s die relevant zijn voor alle ziektegebieden en meerdere aandachtsgebieden in de gezondheidszorg, van de eerste manifestatie van een ziekte tot de palliatieve fase.
Een nieuwe impuls voor innovatieve therapieontwikkeling
Een nieuwe loot aan de stam is FAST: Future Affordable & Sustainable Therapies. FAST geeft een impuls aan innovatieve therapieontwikkeling door de verbinding te versterken tussen academie, bedrijfsleven en kliniek. Met meer dan 2.900 life science-bedrijven, zeven universitair medische centra en veel universiteiten en kenniscentra heeft Nederland een van de meest geconcentreerde netwerken op het gebied van gezondheidsonderzoek ter wereld. Alleen door intensieve samenwerking kunnen de therapieën van morgen efficiënt van lab naar patiënt komen. Alle hier genoemde programma’s en initiatieven dragen daaraan bij.
Personalised Medicine: wat is het?
Iedere patiënt is anders en iedereen reageert daarom verschillend op medicatie. Door nieuwe ontwikkelingen is de werking van geneesmiddelen steeds beter in te schatten. Dat kan met het in kaart brengen van de individuele eigenschappen van een patiënt, bijvoorbeeld door het ontrafelen van iemands DNA-structuur. Zo wordt een behandeling op maat mogelijk. Niet alleen met medicijnen, maar bijvoorbeeld ook met gentherapie en regeneratieve geneeskunde (herstel van cellen en weefsels).
Het afstemmen van behandeling op individuele eigenschappen noemen we personalised medicine. Persoonlijk maatwerk leidt tot een betere diagnostiek van ziekten en vermindert onderbehandeling of overbehandeling. Zo wordt niet alleen de zorg beter, ook de kwaliteit van leven van de patiënt gaat omhoog.
Auteur: Marc van Bijsterveldt
‘Zonder translationeel onderzoek komen we niet tot nieuwe behandelopties’
Prof. dr. Stefan Sleijfer
Hoogleraar Interne oncologie
Erasmus MC
‘Ik ben betrokken bij het Center for Personalized Cancer Treatment, het CPCT. Met de Hartwig Medical Foundation, beheerder van de eerste landelijke databank met genetische en klinische gegevens van patiënten met uitgezaaide kanker, doen we een grote studie bij patiënten met uitgezaaide solide tumoren. Van zo’n 6.000 patiënten hebben we het DNA-profiel van de uitzaaiing én uitkomstdata van de gegeven behandeling. Van 5% van alle kankerpatiënten is de primaire kanker van een uitzaaiing niet bekend. Met Whole Genome Sequencing – WGS – kun je daar dan alsnog achter komen, of kijken of iemand in aanmerking komt voor een specifieke studiebehandeling.
Na gesprekken met zorgverzekeraars en de Nederlandse Zorgautoriteit wordt WGS bij deze groep nu vergoed. Dat is een mooi resultaat van translationeel onderzoek. En ik zie nog veel meer kansen. Hoe beter we patiënten kunnen profileren op basis van het DNA van hun tumor, hoe gerichter we ze kunnen behandelen. Translationeel onderzoek is een cruciale schakel in het proces van basale kennis naar nieuwe behandelopties.’